„Не сакам да заборавам од каде потекнувам. Ме примија на мастер поради мојата теза, правам компарација меѓу општеството од кое јас доаѓам, каква е уметноста тука и во тоа општество таму. Јас не можам да избегам од своите корени. Сакам да се борам за феминизмот и сите тие работи на кои ме има научено Холандија и веројатно немало да се развијам на истиот начин доколку останев тука, но пробувам да си го задржам својот идентитет. Не затоа што сум патриот, туку затоа што немало да бидам тоа што сум без мојот крај. Не сакам да се изгубам премногу во тој западен mindset. Сакам да останам автентична.“ – Марија.
„Мене„Скопје“ ми е тоа што можам да излезам буквално со никој да не се договорам и за 15 минути да се најдам во друштво и да седнам негде. Ако треба да одберам една работа што генерално ми го прави Скопје, „Скопје“, мислам дека е тоа. И кога се живна пак чаршија, мене ми беше доживљај што можам баш таму, со никој да не се договорам, да излезам, да седнам во „Менада“ и за 20 минути ќе ми дојдат три различни друштва и ќе си пројдам баш најбоље у свет.
Мислам дека воглавно Скопје го сочинуваат луѓето. Не викам дека Париз не го прави архитектурата или не знам што ама ако ги смениш луѓето во Париз, тој нема да биде Париз. Берлин нема да биде Берлин. Едноставно луѓето се голем дел од тоа што го „прави“ градот.“ – Филип.
Култура, паралела, став, прогресивност и критика со она неверојатно чувство на „дома” што лебди во воздухот низ целава прича – „тука“. Споменик за Скопје на неконвенционална локација, random влез на зграда уз пут на дожд, на Кеј и старото добро МКЦ.
„Скопје – Холандија“, љубов и уметност, феминизам и перформанс во трк. Препознатлив звук со ендемични „lyrics“ на легендарен младински скопски бенд. – Фантастични ликови, продолжете да инспирирате, „Скопје се носи“ е, и ќе биде, ваш лојален фан.
Марија: Дипломирав во јули од Академијата во Хаг. Завршив сликарство ама повеќе не се бавам со сликарство бидејќи реално гледано сметам дека е мртов медиум. Потребно е за егзистенција, но институциите во Западна Европа баш и не го признаваат како такво. Сликарството и скулптурата се веќе мртви медиуми. Првично сакав да се запишам на Fashion Design, веројатно такво ми беше и портфолиото, но сметам дека кога станува збор за мода можам само да склопувам ама не и да дизајнирам. Не ми доаѓаат идеи како да издизајнирам дело, освен ако не е нешто поконтраверзно или ако не го ставам во уметнички контекст. И затоа се одлучив за уметност бидејќи секогаш сум цртала. Ама сега морам да цртам слики за да се „продавам“, за егзистенција.
Марија: Во моментов се фокусирам кон „политичка уметност“, перформанс и видео-перформанс а, во последно време правам и фотографии. Првично кога почнав со перформанс, пред 2-3 години, почнав преку облека: имав некои стари парчиња, ги распарав и правев некој вид скулптури од нив... потоа почнав да размислувам како идентитетот се одразува преку облеката и како начинот на облекување на една личност може да биде само по себе уметничко дело. И направив еден перформанс, конкретно одлучив што ќе носам, два месеци пред испитот – бев на испит –и после цела инсталација ја направив според облеката што ја носев. Бидејќи се бавам со везење направив и цел костум од пластика. Потоа го почнав тоа со голотијата, носев проѕирни парчиња и почнаа луѓето да се фокусираат повеќе на голотијата отколку на концептот и навлегов во тие сфери– „објектификација и феминизам“. И така почна сè.
Марија: Се бавам моментално со феминистички концепт, навлегов во сето тоа бидејќи сум била објектифицирана како жена-уметник кога станува збор за моето тело. На мојот веб-сајт имам видеа на кои се туширам за да објаснам колку е голотијата нормална. И од професорите и академската сцена имав добар feedback но, од надвор имав коментари од типот: „Зошто се сликаш гола?“, „Што сака сега авторот да каже?!“, „Сексуализација!“. Јас не сакам да ја оспорам сексуализацијата помеѓу две човечки битија, без разлика на сексуалната ориентација. Таа ситуација и тие сексуални мисли најголем дел од времето ќе бидат таму. Но, ти да карактеризираш или да идентификуваш некој човек според голотијата, особено жените, ми е небулозно... притисокот, поконкретно, поголем дел од времето е врз жените.
Марија: Полесно е како маж. Од мое лично искуство, од искуство на перформанс, полесно е маж да стои гол отколку жена. Како жена многу е полесно да ти лепат етикети и да те објектифицираат, да коментираат за говорот на телото, каква порака си сакала да пратиш, кога реално гледано не праќаш никаква порака - само сакаш да го имаш тоа право да бидеш гола подеднакво како што би имал маж. И навлегов во концептот на движењето „Free the nipple.“ Новото дело што ќе ми биде во јуни, ќе биде претежно текст и пар фотографии бидејќи се повеќе станувам активна и на социјални мрежи за феминизам. Имам наидено на многу шовинистички ставови од дечки: „Што ви е на вас, имате факултет, имате права.“ Тука, каде што не можам јас да одлучам дали ќе абортирам или не, свештено лице треба тоа да го одлучи. Сме имале права!
Јас и Филип ја почнавме нашата врска на далечина. Тоа е „најбоље“ што го знаеме, поинаку не знаеме. :) Тој има завршено Индустриски дизајн на Машински и се бави со фотографија, црта и е музичар. Свири во The John. Преку Инстаграм се споивме, тоа е интересно. На почеток јас имав резистентност према Инстаграм и не сакав да правам воопшто профил. Не знам што ме „спопука“ пред две-три години, направив профил и се навлеков.
Филип: Веќе седма година свирам бас гитара во The John. Тоа ми е поуспешна приказна и скржаво си ја чувам, не сакам многу да ја раскажувам.:) Ако некој ме праша што ти е најинтересно што сакаш да правиш во Скопје тоа би била таа работа. Не се гледам себеси како музичар понатаму, дека можеби ќе живеам од музика, но дефинитивно ми е една од поинтересните работи со кои сум се бавел. Си дојде само по себе. Да ми речел некој претходно дека ќе свирам во бенд и ќе одиме на турнеи, ќе ми беше смешно.
Филип: Откако имам апарат и откако почнав да се бавам со сликање ме интересираат црно-бели потрети. Не дека не сум сликал и друго ама кога сликам други работи не ги перцепирам како моја посериозна работа што сакам да ја покажам на некој. Инстаграм ми направи „момент“ да... не знам, како што секогаш имам мало тетратче за цртање и шкрабање, што не го покажуваш на луѓе, имам од сите тие работи идеја која седнувам и сериозно ја правам. Така и со Инстаграмот: шкрапам сè што ми е интересно и сè што гледам околу мене; И имам јасна граница на пример, сè она што не го правам со апаратот го правам со телефонот и обратно. На Инстаграм ставам колор фотографии а тие од апаратот ми се црно-бели.Со време некако ми се рашири целата таа работа и немам нешто конкретно што сакам да го кажам со мојот Инстаграм ама имам конкретна естетика на фотографии што сакам да ги правам.
Марија: Сите заедничи проекти - меѓу мене и Филип - до сега се случиле многу спонтано. Фотките на Филип на Фејсбук и на Инстаграм му се различни. На Фејсбук му се попрофесионални, има цел албум со такви фотки, додека пак на Инстаграм фотографира само со телефон и работи со VSCO. Тој за разлика од мене има поизграден стил на фотографија на Инстаграм профилот, неговиот е похомоген. Мене ми се менуваат од концепт во концепт. Тој има подобар визуелен јазик кога станува збор за фотографија. Јас не сум против филтри ама да ставиш само филтер што ти го дава Инстаграм ми е малку смешно. Не, не можам да судам ама мислам дека ја побива целата поента за тоа како би требало да изгледа една фотографија. Не живееме во општество каде аналогната фотографија е сè што е останато. Можат да се искористат сите елементи до максимум.
Филип: веројатно излезе само по себе, без некое големо мислење, се случи целава приказна со Марија... Сè почна од „Feebo“. Има сендвичара во која има готови сендвичи и низ вратички ставаш паричка, брцаш раката и вадиш сендвич. Има едно сто такви вратички. На таква фотка во која се повторува позадината имаше доста добар респонс, почнаа многу луѓе да ја лајкаат и почнавме да менуваме позадина. Марија е во преден план. Така и се вика фолдерот. Различни текстури, ѕидови или, не знам, некоја интересна репетитивна позадина со „Марија во преден план.“ Марија: На Филип му требаа фотки за некој проект... Излеговме во Ултрехт, направивме три-четири фотки и тоа е тоа. Но, не би дозволила кој било фотограф да ме фотографира. Прво затоа што имам премногу автономност во фотографијата што сакам да ја искажам. Со Филип на пример сме на иста бранова фреквенција.
Филип: Од секогаш ми биле интересни оние фотки со девојки во долна облека а не сум комуникативен човек за да наоѓам девојки, модели, па да правам такви слики, туку интимно го доживувам тој момент. И со Марија ми се погоди бидејќи е слободна на таа тема и прави дела со голотија, ми се отвори тој момент да можам да правам така, поинтимни слики.
Марија: Многумина имаат „проблем“ бидејќи феминизмот го доживуваат како „позитивна дискриминација на мажите.“ А не е тоа тоа, затоа што феминизмот е борба за еднакви права. Јас сум многу свесна дека двата пола се и те како потребни. Само сметам дека половите треба да бидат на еднакво ниво. Сè уште не сме еднакви. Првично идејата ми беше да фотографирам девојки топлес, сакам да направам интервју, да се документира сето тоа во книга. Да имаат избор дали сакаат да се цензурирани или не. За да покажам каков е статусот на една жена. Дека таа сака да се фотографира, но кој е тој социјален притисок, поради кој таа ќе одлучи да си го покаже своето лице или не.
Марија: Мажите имаат потреба да ја објектифицираат жената според нивните тела - или не прифаќаат девојки со помали гради, или одреден тип на тело. Јас се борам против тие стигми, свесна сум дека можеби во мојот животен век и нема да направам некоја видлива промена но сакам да бидам дел од целото тоа движење. И баш овие социјални медиуми за кои зборувам придонесуваат кон идиотизмот на објектификација на жените. Не само на жените, објектификација и на мажите. Мене ми е поразително дека од маж се очекува да биде цело време мажествен за да биде дефиниран како маж. Зошто мажот да не може да си ја прифати својата женственост или жената својата мажественост? Бидејќи сите поседуваме такви страни. Или дека сина е боја на машки а розева е боја на девојчиња. Какви се тие аналогии?!
Јас и Филип најмногу се караме за „концептуална уметност“. Сите караници кои сме ги имале биле затоа што јас сум викала дека не ме разбира, знае да мрчи за концептуална уметност. Ми вика дека мојата уметност е супер но, многу од другите концептуални уметници не му се допаѓаат. Не може да ми каже дека ако јас сум дел од тој бран, дека и моите дела не му се допаѓаат. Веројатно зашто сум му девојка. :) Или можеби затоа што мене ме знае па бара некоја логика сето тоа. И двајцата растеме, јас на тема фотографија и музика преку него а тој си ги отвора хоризонтите за уметност преку мене. Сега експериментираме со бои, само што немаме конкретен момент, дека ќе фоткаме за да пратиме некаква порака.
Филип: Марија има потреба од правење концепти; или не мора да е првичен концептот ама кога ќе направи нешто го билда околу тоа. Јас не дека немам концепт ама кај мене е понесвесен. Да седнам и да размислувам, сигурно можам да го изведам или да направам концепт околу тоа. Барем ете за фотографија конкретно ми доаѓа... не знам, така го доживувам, сликам тоа што ми фаќа око. Сигурно имам внатре некоја несвесна причина ама не седнувам прво да го направам концептот, туку како што го правам имам работи кои ми се разграничуваат. Знам дека позадините треба да бидат различни и генерално ја знам насоката во која сакам да се движам но, се случува „свашта“ измеѓу. Си правам некaков концепт низ експериментирање, пробувам, задржувам тоа што ми функционира, тргам што не ми фукционира. Некако така си се градат работите. Генерален концепт немам. А Марија се бави со концептуална уметност која нели, нема смисла ако нема концепт позади сето тоа.
Марија: Уште одма ми тргнаа слика со женски брадавици од Инстаграм. Истражував што е работата, не е Инстаграм проблемот, проблемот е Apple. Тие не поддржуваат голотија генерално, но проблемот е поизразен конкретно према женскиот пол. Бидејќи мажите можат да стават брадавици, нели, а жените не можат. Инстаграм беше либерална платформа но кога се „шитнаа“ на Фејсбук почнаа и да цензурираат. И баш ги пратам тие социјални мрежи, што се случува. Инсталирав апликација кога го почнав проектот на Инстаграм за феминизмот, за да видам колку следбеници ќе изгубам. Ме интересира колку ќе изгубам а колку нови следбеници ќе здобијам баш поради фактот дека решив подиректно да ги комуницирам моите ставови. Кога го започнав најновиот проект на Инстаграм за прв пат почнав да користам и хаштази зашто ме интересира како може да придонесат кон ширењето на мојата идеологија (конкретно по социјалните мрежи).
Марија: Сите актуелни социјални мрежи имаат возрасна граница: FB е 18, Тwitter 13, IG 15 години. За разлика од FB или IG, на Твитер нема цензура (зошто не си го шитнаа газот) и ќе налеташ на сешто додека на IG, кои се промовираат како „прогресивна платформа за креативни индивидуални“, наидуваме на цензура. Дискриминација кон жените преку цензура конкретно на женски делови од тело. Да, сакаат да ги заштитат корисниците од „штетни” влијанија, но за жал многу поштетни работи се провлекуваат, оставајќи ги вистински креативните индивидуалци како колатерална штета. Јасно ми е дека кога сум се приклучила на платформата сум потпишала договор да ги почитувам правилата (со кои патем не поптполно се согласувам), и дека е лицемерно да го критикувам системот кога свесно сум решила да бидам дел од него, но моето мото е „радикален прагматизам“. Свесно решавам да бидам дел од системот сè со цел да ги посочам неправедните принципи врз кои е изграден.
Денес младите градат идентитети на социјални мрежи. Прво, не излегуваат толку многу како ние што сме правеле, на социјални мрежи го градат својот статус, каков си, што си. Ама тоа не е реална слика. „Доколку тие социјални мрежи секнат, што ќе праите бе деца?! Кој ќе те види тебе ако не можеш да се фоткаш, ќе одиш во град така дотерана од десет наутро од кафе на кафе?!!“ Јас сум за тоа да се облечеш и да изгледаш убаво за самата себеси ама ти да се „настегаш“ и да се направиш да изгледаш „евтино“ –не чини. И од дома е проблемот. Моите не ме учеле да бидам дефинирана според моето тело, како треба да се „настегам“ за да излезам, туку ме оставиле да бидам слободна. И мајка ми и татко ми секогаш ми пружале целосна поддршка во мојата реализација без воопшто да ми се мешаат.
Марија: Баш го зборувавме ова со еден мој професор; ми го разгледуваше Инстаграм профилот, од првите фотки, како се развивале понатаму, дека има во тоа некаков стил. „Ти си многу чуден човек, кога сликаш не размислуваш многу за концептот, ете пак црташ и на твоето тело (имам тетоважи), а идентитет покажуваш по социјални мрежи“. Мене тој момент каде што се изразува идентитет по социјални мрежи ми е фасцинантен. Мене, како уметник, Инстаграм и Фејсбук можат многу да ми помогнат – да ме пронајдат луѓе, да ме заследат. Битно е заради тоа што работите кои мене ме интересираат ги ставам на Инстаграм. Сите ние до некаде го правиме тоа. Но, децава во денешницава што прават е сосема некој друг фазон – бидејќи не е веќе медиум за изразување интерес или креативност, туку е медиум за градење на личност.
Марија: Реално гледано, идентитетот го изразувам и преку мојата облека. Јас не би била Марија да не се облекувам како што се облекувам. Сум ги следела модните трендови секогаш бидејќи нели тоа се парчињата што ги имаш. Не сум знаела да измислам нешто ново но секогаш сум гледала да направам „plot twist“, да сменам нешто, да изгледам поразлично, да го направам „свое“. На пример, овие панталони веројатно повеќе девојки ги имаат купено само што работата е како ќе се искомбинира некое парче.
Па да, сум имала опсесија со алишта од мала, сум „шопохолик“ малце. Татко ми ми има кажувано, во средно, на една родителска не зборувале за мојот прогрес, (зошто секогаш сум била добра со оцени, но праев малку проблеми, секогаш кога се случуваше некој бунт, јас бев „воџата“), туку го прашале: „Зошто Марија така добро се облекува?“ Ми има кажувано како помала, сум го вадела цел плакар и сум правела комбинации во глава. Сега не ми треба да ги пробам алиштата, знам што како ми оди. Во бутик не пробувам алишта, ептен за бројчето. Еднаш седел и броел, 70 и кусур пати сум отишла на релација „детска – ходник“, таму имаме големо огледало, со различни аутфити. И татко ми им рекол: „И вие во еден ден ако се пресоблечете 70 пати ќе научите да се облекувате убаво“. Сè е пракса, повеќе или помалку. Треба да ги следиш тие работи.
И во средно бев малце „почудна“. Имав другари кои имаа потенцијал да градат некаква автономност и влегоа во малку за мене чудни кругови, во класичен „Nova“ филм... Мислам, сите тие фаци мене ми се другари, јас сум израсната со нив во средно, и до ден денес се дружиме но никогаш не сум го „возела“ нивниот филм. На 15-16 години бев „металец“. Мајка ми дома превртуваше очи бидејќи и носев Motorhead маици. После тоа бев во некој „скејт“ фазон. Откако се преселив во Холандија почнав некако повеќе да ја прифаќам мојата женственост бидејќи во средно бев машкоданка. Не сакав да се дружам толку многу со девојчиња, сите најдобри другари ми беа машки. Се заложував за тоа како изгледав, и те како, ама тие два стила ги „фурав“ повеќе. И овдека ме гледале како „падната од Марс“, тогаш, бидејќи комбинирав некои бои, сама правев накит и сл. ама сега кога ќе ги видам сликите, можеби поради времето во кое сум го правела тоа, ми се смешни. Веројатно и за две-три години ова што го правам сега ќе ми биде смешно.
Филип: Имам несвесно око за детали и чувствувам кога нешто ќе биде во мода. Мајка ми е „манијак“ за мода, скоро секој ден купува ново парче, секогаш, и те како е убаво облечена. Веројатно потсвесно ми има тоа влијаено. На пример кога ќе остави Fashion TV ми е „напињање“ од што се презгодни девојките и не можам да ги гледам. „Зошто се толку згодни, не постојат вакви луѓе во живо“ ...дури ми е онака, стресно да ги гледам. Значи не дека не го приметувам тоа и не размислувам ама па не ми е примарно.
Филип: Оние што ги знам и оние кои можам да ги „опипам“ ми се луѓето кои ми се најфасцинантни, на сметка... сигурно ми е фасцинантно кога ќе видам нешто светско, ете бендови што доаѓале и сме свиреле, да речеме еве „The Oh Sees“, баш и маицава е од нив – сум го имал задоволството да свирам со нив ама кога би зборувал никогаш не би ме... нивната музика не ме допира на тој начин како што ме допира таа од луѓето кои ги знам. Знам зошто го пеат тоа, знам од каде излегло и многу поразлично го доживувам.
Еден период сакав да бидам тенисерка, година дена играв тенис, ама немаше врска. Професорката на татко ми му кажала: „Марија не е тенисерка. Марија тера мода.“ Купував алишта специјално за тоа како ќе изгледам додека играм. И се откажав. Отсекогаш сакав да бидам балерина но никогаш не ме запишаа, имам две леви нозе па моите имале памет во глава. И сега кога гледам на TV, некако сакам да бидам уметник/балерина, можеби затоа влегов во перформанс. После почнав да одам на цртање и се бавев со уметност. Во основно сите ми викаа дека добро цртам. Во средно професорката Марјана душата ми ја извади и за тоа сум и’ најблагодарна на цел свет. Бегав од часови и одев кај неа во студио да цртам, она ме оправдуваше ама и се каравме по три пати на ден. Она ми е како втора мајка кога станува збор за уметност. Да не беше таа немаше да бидам таму каде што сум денес. Имав една професорка и на Академијата во Хаг која целосно ме поддржуваше...ме „буткале“ сите околу мене за да се развијам како уметник.
Филип: Сите големи ликови во последно време немаат голем придонес, дали се музичари или уметници. Мислам дека најпознатите не се баш нешто најиздржани. Дека баш луѓето кои имаат што да кажат никогаш не завршуваат во таа тенка линија на ептен познати луѓе кои ги слушаат сè што прават туку ете некој како Кајне Вест или слични на него. Веројатно мора да имаш малце попразна глава за да може тој PR тим да те „вози“ според насоките што мисли дека треба да ги одиш. И веројатно затоа така големи фаци не завршуваат на такво место. Има нешто што не му одговара, не се согласува со нечие мислење.
Марија: Многу луѓе се плашат да се бават со уметност баш поради тоа што сметаат дека нема пари во уметност. Тука е проблемот. Затоа се смета дека уметниците можеби и пофилозовски размислуваат за својата егзистенција, што и не е толку точно бидејќи и уметници знаат да бидат „плитки“. Јас какви глупости имам видено и какви работи се имам изнаслушано од уметници и тука и во странство... фрапантно.
Марија: На пример, сметам дека тука децата кои студираат уметност сè уште се закоравени затоа што професорите не им дозволуваат да „растат“. Значи ти да го заглавиш некого на класично сликарство 4 години е смешка затоа што според мене и на мајмун да му дадеш молив со доволно години тренинг ќе научи да црта. Јас рака ставам дека можеш да научиш мајмун да црта. Најнеталентираниот човек со доволно време вложено во тоа ќе научи да црта. И ги тераат да се фокусираат само на тоа тие конвенционални уметнички форми како сликарство или скулптура, не излегуваат од таа комфорт зона. Не е сè во тоа, мораш да се испробаш за да го најдеш својот медиум. Многу од нив не ни размислуваат туку мислат „ако јас сум уметник само тука ќе се изразувам и тоа е. “art for the sake of art“.
Марија: Има цела сфера во уметноста која се нарекува „Оutsider Аrt“. Ван Гог бил дел од неа. Го имаат избркано од Академијата каде што завршив, во втора година баш поради неговата неконвенцијалност. И сите луѓе кои немаат завршено уметност а се бават со неа, дури и луѓе со „mental disability“, се сметаат за „Оutsider Аrtists“ зашто се поекспресивни. Но сметам дека за да бидеш уметник во денешно време треба да бидеш интелектуалец, да си во тек со настаните, да изградиш некаков став. Дали преку концептуално дело, преку слика или скулптура, треба да имаш став и да се залагаш за нешто во општеството само што мораш да најдеш свој оригинален начин за да се изразиш. Уметниците се посамосвесни за ова бидејќи пред сè ги привлекува естетика но... имам доста размислувано за која е улогата на уметноста и естетиката конкретно, во општествен контекст. Во МК ова не се случува доволно. Дури и во NL голем дел од студентите не го прават посебно во првите години. Подоцна развиваат некаков визуелен идентитет.
Како мала најголем дел од времето го имам потрошено на цртање. Одоздола масите сум ги цртала, ми дозволуваа да цртам и по ѕидовите, се сеќавам на една поскапа столица кај баба ми од позади имам нацртано смајли, и ме оставилеКога дојде време да се запишам на факултет немаше никаков проблем ниту дискусија околу одлуката да се запишам на Академија. Дедо ми бил многу талентиран цртач но во негово време не можел да се образува. Татко ми сака да слика ама го нема талентот. И кога увидел од мала дека имам талент... ми кажуваше дека сум седнала кај дедо ми во скут додека тој цртал и јас сум цртала нешто налик на него, но наводно според татко ми, мојот цртеж имал толку повеќе душа што уште од мала знаел дека ќе бидам уметник.
Филип: Големи бендови барем, личат едни на други. Дали свесно или несвесно, дали го прават намерно или не, личат едни на други. Јас мислам дека голем број од послабите музички бендови го надополнуваат настапот со проекции и начин на облекување. Повеќе се обрнува внимание на шоу, отколку на музиката. Марија: Мене ми е трошење на потенцијал кога си познат музичар, кога те следат милиони луѓе, да не размислиш каква порака праќаш, затоа што си многу влијателен. Јас „контам“ од комерцијални причини да се разголат, нема ништо погрешно во голотија, но каква порака праќаш е примарно. Треба да уклучиш кликер и да се заложуваш за некои поголеми каузи. Знам дека тие луѓе не можат цело време да се заморуваат за облека но кога си влијателна личност треба да размислуваш за општественото влијание што го имаш. Не е само да шокираш, туку преку тој шок-фактор, кој е супер потег во уметноста, треба да испратиш некаква порака.
Филип: Секогаш е добро да си дотеран но не е клучно, кога е во прашање барем музиката. Но, од друга страна пак има многу легендарни стилови кои излегле од музичари, така што не е дека не е поврзано едно со друго. За тие mainstream музичари мислам дека не го прават тоа намерно туку, едноставно бидејќи се познати се поврзува едно со друго...
Марија: Воопшто не се согласувам со принципите за убавина во модната индустрија. Сметам дека фотките под чие влијание сме изложени преку магазини како Elle или Vogue, продаваат многу грешни принципи. Ги фотошопираат моделите до немајкаде што носи многу последици. Млади девојки целат да изгледаат како Адриана Лима или Ким Кардашиан. Времето и трудот кои се вложени во изгледот на тие жени е недостижен за обичните смртници. Прво, никој нема време да се превежбува, прешминкува, ниту пак има цел тим кој се грижи за нашиот изглед. Немаме фотографи на дофат кои може да нè трансформираат во божици за насловна страна. Сметам дека сите треба да се прифатиме такви какви што сме. Не викам да не се стремиме кон подобро, но да бидеме реални. Што се однесува до мене, јас никогаш не би дозвлила некому дигитално да ме трансформира во нешто што не сум.
Кога ќе си помислам на Марија, немам конкретна слика за начинот на кој се облекува. Се облекува различно секој ден. Дури во денот неколку пати различно се облекува не па од ден на ден. Можеби по шминката. Кога ја запознав имаше неконвенционална шминка, ставаше некои „работи“ под очите, се доцртуваше и можеби тоа е една од работите на кои сум обрнал внимание. Сум фанатик и ако нешто не сфаќам пробувам да го сфатам. И тоа е тоа што ме влече. На пример, ако видам некоја девојка интересна и ако видам друга исто таква после неа...ќе се вратам на првата за да „сконтам“ што е тоа што ме влече...да сфатам нешто што не сум сфатил до сега.
Кога ми пиша Филип на IG, имав ставено некоја слика со очи а тој ја имал ставено истата слика дента и јас сум ја лајкнала. И помислил дека сликата што сум ја ставила сум ја ставила ради него. И ми праќа он некоја си фотка од очи некои со светки и јас му пишувам, „еј фино“...не знаев што да кажам. Прво што помислил на тоа било, „еј сељанка, ме сече во старт.“ Ама не беше така... навистина не го знаев. Го следев на IG ама не ми беше таму паметот, спремав изложба. После ми пиша и разврзавме муабет. И останавме во контакт. Се враќам една вечер накај 12-1ч од град и ми стигнува цртеж, некоја добра илустрација беше, девојка со кики - Филип ме нацртал мене. Прв пат кога ме виде ми рече дека сум го потсеќала на FKA Twigs. И ме нацртал...не сфатив дека сум тоа јас. И, го покажав на другарка ми, „глеј, дечково добро црта“ и она ми вика „Марија, ти си“. Потоа ми пушти некоја песна, јас се тетовирав и нему прв му ја пратив тетоважата. После недела-две дојдов во Скопје. Искочивме на пијачка.
Филип: Не ми беше во план да ја нацртам ама ете така ми дојде...дури и се мислев дали да и ја пратам бидејќи си реков ако ми изреагира некако лошо, ќе се каам. Додуша да не бев упорен на почеток...Марија не ги конта на прва работите, барем не им дава толку на значење... на почеток беше тралалајка муабет и да не бев можеби јас толку упорен немаше да сме заедно. Марија: Јас тебе те бацив прва...
Марија: Јас сум многу против целата вестернизација, бидејќи ние во Европа и Америка го гледаме светот преку наша призма. Пробуваме целиот тој начин на живот да го наметнеме низ целиот свет а не можеш да го правиш тоа. И тоа бил проблемот со колонизацијата, тоа е проблемот што се случува во Африка и на Блискиот Исток, бидејќи наметнуваш туѓи стандарди и начин на живот на луѓе кои се навикнати да функционираат поинаку. Не можеш од „бели свет“ - Европа или Америка, каде што мање-више си имал пари и основни услови за живот, да отидеш во Африка и да им речеш таму: „Ти ќе водиш ваков начин на живот!“ - Не можеш. Едноставно прифати ги разликите. Тука настанува проблем. Многу колеги кај мене на програма доаѓаат од Јужна Америка кои, имаат друг начин на комуникација и на изразување и тоа треба да се прифати. Ако сакаме да се развиваме треба да ги прифатиме и сите взаемно да се развиваме зашто стануваме глобално село. Цел свет.
Особено за Македонија сум размислувала, зошто луѓето не вреднуваат уметност. Ако нема образование и здравство, кој размислува која слика да ја закачи на ѕид? Или културолошки да се надградува или што да облече...не му е гајле. Ако едно општество нема пари, уметноста е на секундарно, ако не и на трето место. Нема стандард на живот? - Не се замара никој. Каква е таа земја каде што мање-више 80% од населението целат да бидат академски граѓани? - Не може секој да биде академски граѓанин. Треба некој и да копа по ниви, треба некој да го собере ѓубрето и нема ништо погрешно во тоа. Секој си има некоја улога во општеството. Да, сите сакаме да бидеме екселентни во нешто ама не секој е створен да се развива на тој начин. Треба да бидеш задоволен и пред сè свесен за квалитетите кои ги поседуваш и да работиш кон реализирање на истите. Е сега, наеднаш сите сакаат да бидат правници, економисти, зашто мислат дека ќе има работа. Тука настанува проблем со ниско ниво на образование, како и проблем со вработување.
Марија: Можеби Македонија ако сака да биде дел од таа “прогресивна” Европа треба да се фокусира малу повеќе на самостален развиток, од внатре. Народот треба да се фокусира на работите коишто вистински вредат, а не по цел ден да се трачари или џаболебари. Сепак ние не сме Африка, и немаме драстично различен менталитет, сепак тврдиме дека се стремиме кон глобализација, не наметната, сами си ја бараме. Идентитетот не се состои само од името, историјата и географијата. Не можеме да се докажеме чиј бил Александар, на крај на денот не е ни битно. Не е во ред да се враќаме на стари работи туку треба да ги рециклираме и да направиме нешто ново за понатамошните генерации. А ние што правиме? Стоиме и цупкаме во место, се жалиме дека ништо не се менува, додека патем ништо не превземаме за да придонесеме кон каква било промена.
Марија: Мислам, враќаш барок којшто не постоел тука. За кој барок правиме муабет? Луѓе, сме биле колонизирани, поробени од Турците. Подобро гради во ориентален стил. Смешно е и затоа не функционира. А и реално гледано затоа општеството не размислува за уметност. Со 150 евра плата кога треба да скрпиш за детето, дали ќе му купиш за јадење, дали ќе му платиш факултет...и јас, будала, се жалам дека немаме развиено културолошка уметничка свест... кој размислува за уметност? Привилегија е да ја имаш таа опција да размислуваш за уметност.
Филип: Текстовите од песните се 90% за Скопје или за нешто што се случило во Скопје. Причината затоа што пееме на македонски е дека сè е поврзано со Скопје. Начин е на канализирање на сè она што се случува. Да не сме ние другари, да не излегуваме заедно мислам дека нема ни пола од тоа да постои. Целата работа е баш поради тоа Скопје и нашата дружба. И во приватен живот сме и те како блиски другари.
Бенд сме кој зависи од своите членови, друг бубњар или басист може да го исвири истото но никогаш нема да биде исто како оригиналот. Имам „пораснато“ многу во поглед на музика тие 7 години. Самиот момент што сме мало градче и шеташ и свириш наоколу и запознаваш луѓе и тоа на социјално ниво ме има тотално „проширено“.
Марија: Кога ќе видиш во уметноста имаш куратори, и да, имаш свој визуелен јазик ама кураторот те „шитка“ и кога-тогаш ќе треба да го слушаш што ти кажува бидејќи ќе треба некако да се продадеш. Не велам за продавање на душа, туку треба да ги отвориш малце хоризонтите за промена. Промена во себе за да бидеш поприфатен за понатаму да си го тераш својот фазон. Не го нарекувам „шиткање г’з“ ама така излегува. Е сега прашањето е до каде ќе си го шитнеш. Многу пати се покосува ставот на уметникот со тој на кураторот. Комерцијалност до некаде е успех. Кураторот може и да те уништи и да те направи нешто. Со една добра критика од познат куратор те бараат и други. Не значи дека твоето дело треба да биде негова реализација туку треба да биде ставено во контекст којшто тој сака да го презентира.
Помалку имам работено сликарство и малку ми е потешко да изградам автономен, визуелен јазик. Тешко е во денешно време да немаш референци. После две години несликање, конечно решив повторно да сликам и направив три големи слики. И кога побарав критика еден од професорите веднаш ми рече дека се ептен „Баскијат“, да пробам да излезам од комфорт зона. Ќе продолжам да сликам само што се осетив малку демотивирана, ме „спушти“ малку. Секогаш ми вели дека сум многу добар концептуален уметник, наводно и солиден сликар но, да се фокусирам повеќе на концептуалното бидејќи во тоа сум била екселентна. Ама ме фати инает така што овој период ќе се фокусирам на сликите кои всушност нема да ги изложам. Чисто за себе. Планирам и да шијам и везам нешто на нив со пластика, да ги трансформирам поконцептуално. Многу полесно се изразувам преку концептуални наспроти straight-forward дела, на тој начин и полесно комуницирам со публиката.
Марија: Ако треба да изберам стил икона тоа би била Ирис Апфел, бабата од Њујорк. Филип: Не знам...да размислам сигурно би можел да издвојам некој кој ми е идол во музика, уметност... но тоа што најмногу ме „дира“ сепак се другарите мои и се луѓето кои ги знам бидејќи знам дека се од истото место од кое што сум јас, ги познавам, и едноставно нивната фанатичност и нивниот стил на правење на работите ми е многу поблизок отколку некој што ќе го видам на интервју или ќе го прочитам или ќе гледам документарец за него.
И за музика, на пр., Васко од Bernays, мене ми е неговата фанатичност кон работите што ги прави феноменална бидејќи не го доживувам како посебен музички талент така како што сум ги доживеал на пример Љупа или одредени други од музичката сцена, ама бидејќи ми ја има раскажувано приказната... на многу мали години бил првпат на проба на „Архангел“ која тотално му било „mindblow“ и рекол „јас ова сакам да го правам во животот.“ На таа констатација што ја имал како мал, не знам, 12-13 години, се вложил да го напраи најдобриот скопски инди бенд моментално, што не може никој да ги "допре." Е таа фанатичност на луѓето кои ги познавам мислам дека никогаш нема да може да ја доживеам исто према некој со кого немам лична конекција. Дали е Љупа, дали е Даре, дали е Васе, гледам да се опкружам со луѓе чијшто начин на правење на работите ме фасцинира. Така што кога би требало да одберам мој, да речеме, херој, би биле луѓето со кои се дружам и луѓето со кои ги делам деновите. Тоа е тоа што те „дира“.
Филип: Можам да ја направам таа аналогија бидејќи многу пати ме прашале зошто пееме на македонски. Нема поента да застанеш пред луѓето од твојот град и да им кажеш дека тебе ти го скршила срцето девојката и да им кажеш: „My girlfriend broke my heart“. Значи тоа едноставно не е „крв и месо“ туку е нешто што ти гледаш да го направиш да е исто... Значи кога ќе го направиш тоа на твој јазик и кога ќе го направиш со твојот жаргон носи своја тежина. Веројатно затоа е тоа исто со луѓето.
Живееме во општество каде треба да ги искористиш тие референци но да ги изградиш во свој визуелен јазик. Пишував цела теза за тоа - „The possibility of Realization“ - до кој степен е возможно едно уметничко дело да се реализира во физички свет. Јас сметам дека не е возможно да се реализира во опипливиот свет, барем не во својот полн потенцијал. Вистината на едно уметничко дело постои сè додека живее и неговиот творец. Моите дела „растат“ со мене, моето секојдневие, мојата публика. Сите мои дела кои биле завршени пред извесен период се подложни врз константна промена на сметка на мојата променлива перцепција кон светот кој ме опкружува: сендвичот што сум го изела, колку цигари сум испушила дневно...сите ситници имаат ефект за тоа како јас ќе се изразам, како ќе го гледам моето дело, како го доживувам кога сум го направила и како ќе го доживувам до мојата смртна постела. Откога ќе умрам моите дела остануваат само како артефакт, останува луѓе да се инспирираат од нив ама вистината на делата умира со мене.
Би сакала да видам некогаш, ако може тоа некако да се изведе, да се направи некоја фотосесија контраст да се покаже, колку и да се „ружни“, да се исфоткаат оние скулптури и да се искомбинираат некако. Седевме баш пред некој ден со Горан Поповски, фотограф е, се зезавме, зборуваше за Драчево нешто, стилот во Драчево....на пример, „зошто не земеш да исфоткаш девојки во Драчево на нива и онака не ги прави пиц-пец, дотерај ги, среди ги, ама покажи ги валканите раце кај што копале, не мора да бидат најсредени“. Направи некаков контраст за местата во Скопје или каде било да се наоѓаш, да го извадиш максимумот. Во Скопје што прават? Ги облекуваат девојките, потоа одат и фоткаат на две-три места, стар дел на паркинг или горе на тераса, и тоа е тоа. Јас сакам да можам да ги истражам местата во Скопје, да се створи некаков контраст. Дали во начинот на облекување, дали во моделот. Земи „грда“ девојка, покажи ја убавината во нејзината „ружноча“.
Има нешто кога ќе видиш убаво парче облека и се замислуваш дека супер би ти стоело, мангупски, ама, не е нешто со кое јас пробувам да покажам дел од себе. Кога бев 5-6 одделение за прв пат ги гледав „Лоши деца“ и басистот, Саво, воопшто немаше да го поврзам со човек кој свири во панк бенд бидејќи едноставно не изгледаше така. Ми беше многу фасцинантно кога го видов после на сцена дека е всушност еден од клучните луѓе на таа панкерска „сцена“ а од страна воопшто не изгледа како панкер. И ми има потсвесно влезено во глава дека не сакам визуелно да потсеќам на групата во која припаѓам. Едноставно сакам да претставам слика на дечко кој можеби би го сместиле во друга група ама тек откако ќе ми направиш муабет гледаш дека немам врска тоа како се облекувам со тоа каде припаѓам. Тој некој констраст можеби ми е statement. Не би рекол дека се облекувам за да кажам нешто со мојата облека, надвор од патики, саат и наочари – посебно со патики, се опседнав. Мојата естета е по „минимал“.
Марија: Кај мене на Академија на пример, кога ќе влезеш можеш да видиш конкретно кој од кој смер е. Тие што се Fine Аrts, како мене, се шетаат боси, океј е таа trash, хипстер култура што ја тераат ама реално изгледаа како од контејнер да се излезени. Не се бањаа и смрдеа. Тоа им е некаков statement. Потоа ги имаш Fashion „цурите“ кои се во некои геометриски, минимал облеки што сами ги прават, па потоа ги имаш графичките дизајнери – тие ми беа хит –Herschel ранецот, капче, тесна фармерка, сите Apple продукти на нив! И кога ќе дојдеш на Академија можеш да кажеш кој од кој смер е. Класична категоризација.
Филип: Секој во бендот си има свој стил. На пример, Џано има најмногу Vans патики од кој било што го познавам. Освен уште едни Adidas, нема друга патика. Носи фармерки кои долу се стеснуваат, има карирани кошули и маици. Од друга страна Дарче па си има исто негов фазон, има Бетмен маици, три-четири, и една со Боб Дилан, носи скејтовидни патики. Љупа е човек кој сака да експериментира и може да излезе по шалвари, по апостолки... Јас можам да го разберам бидејќи добро го знам ама не можам да „сконтам“ како функционира тоа бидејќи никогаш не сум се нашол во тоа ама е човек кој знае да го носи тоа. Исто и со Марија. Може да се облече на начин на кој би добила коментар: „Како можеш да излезеш вака од дома?“ ама она знае да го носи и мислам дека тоа е многу побитно.
Филип: Ладни се холанѓаните, каде- каде. Многу се чудни. Роботчиња. Немаат момент да ти се јави другар/ка... јас имам потреба од муабет, ако ми се случи нешто да се чујам одма со некој. А они ќе ти речат: „Океј, јас сум во четврток слободен 45 минути, од толку до толку“. Поинаку функционираат. Имаат повеќе удобности и колку повеќе имаш слобода толку повеќе ти е скратен духот. Се многу повеќе либерални но луѓето сами по себе се многу поладни. За разлика од кај нас, „скратен“ си на сите можни начини ама пак се луѓето послободоумни, подружељубиви и тоа е многу интересно. Марија: Ама тоа е затоа што тука си го тие кругови. Таму за да го најдеш кругот е многу потешко затоа што за нив секогаш ќе бидеш странец, додека да си го најдеш местото, треба многу време. Треба буквално да си го оттргнеш твојот менталитет и да се вклопиш во нивниот. Што не е жртва што јас сакам да ја направам, на пример. Не сакам да се изгубам и да се прилагодам на Холанѓаните. Можеби е грешка.
Порано бев многу против да се вратам во Македонија и сè уште не сакам, но сакам да направам некаков придонес. Не сакам да заборавам од каде потекнувам. Ме примија на мастер поради мојата теза, правам компарација меѓу општеството од кое јас доаѓам, каква е уметноста тука и во тоа општество таму. Јас не можам да избегам од своите корени. Сакам да се борам за феминизмот и сите тие работи на кои ме има научено Холандија и веројатно немало да се развијам на истиот начин доколку останев тука, но пробувам да си го задржам својот идентитет. Не затоа што сум патриот, туку затоа што немало да бидам тоа што сум без мојот крај. Не сакам да се изгубам премногу во тој западен mindset. Сакам да останам автентична.
Не знам колку кај девојчиња го има тоа, мене комоција ми игра многу голема улога. Не сакам да се малтретирам со некое парче облека. Сакам кога ќе се облечам да бидам интересен на мој начин ама и да бидам комотен со сам себе, не сакам да ми биде како слика што треба да ја видат луѓе, туку сакам да ми врши функција.
Филип: Местата кои ми имаат „прича“ не мора да значи дека имаат фотографска естетика. Кога ќе си го вратам филмот пред шест години, кај сме седеле и што било...не е различно туку е тотално друго. Џабе што се тука луѓето. Тоа е како да си ги земал луѓето и да си ги однел во Холандија. Си влијае самото место на тоа како луѓето се осеќаат и како се однесуваат, и како конкретно за градот се осеќаат.
Филип: Во Холандија кога ќе отидеш, а ако не си одел претходно, ќе си речеш којзнае колку се луѓето интересни или напредни според начинот на кој се облекуваат. После некое време увидуваш дека не го прават тоа свесно туку дека едноставно има работи кои се cool, дали се тоа „мартинки“ или Аir max патики коишто ги шалтаат и кога ќе се зазбориш со луѓето гледаш дека не го прават тоа свесно туку едноставно подостапно им е, поевтино и можат да се облечат на начин кој за нас би изгледал „скапо“ а они генерално на тоа не обрнуваат внимание. И изгледаат многу поинтересно отколку што вистински се, затоа што се облечени на еден карактеристичен начин, залажуваат.
Филип: Мене Скопје ми е тоа што можам да излезам буквално со никој да не се договорам и за 15 минути да се најдам во друштво и да седнам негде. Ако треба да одберам една работа што генерално ми го прави Скопје – Скопје мислам дека е тоа. И до скоро – сега е можеби поразлично бидејќи сум поасоцијален од порано – кога живна пак чаршија мене ми беше доживљај што можам баш таму, со никој да не се договорам, да излезам, да седнам во „Менада“ (работеше порано едно другарче на шанк) и за 20 минути ќе ми дојдат три различни друштва и ќе си пројдам баш најбоље у свет.
Марија: Боли фактот дека јас бев принудена да излезам од земјата. Зошто би сакала да ги оставам мајка ми и татко ми, зошто би сакала дечковци и другарки да оставам тука?! Мене лесно ми беше сама кога отидов таму?! Баш буквално сама на себе. Ниту знаев некој ниту познавав. После се собравме другарки, Македонки, затоа што се потопли. Не е лесно. Во Холандија луѓето се дружат многу поразлично. Не е како овде.
Марија: Не значи дека треба да бидеш од Скопје за да си „за Скопје“. Реално сите другарки ми отидоа во странство. Кога се вратив тука дружбата беше зашто сите сме се вратиле од распуст. Ми нема останато добра другарка во Скопје. Една, две. Филип: Тоа не е добро. Надвор од тоа што се дружиме и тука ни се другарите, не е убаво. Секој, без разлика од кој дел од општеството е, ќе најде некој „заеб“ и тоа не на некој, туку на пет по ред. И сите си ја бараат среќата. Барем од мој личен аспект - ја обожавам Холандија и кога одам таму поради „икс“ причини ми е многу интересно и би сакал да живеам таму, ама што повеќе и повеќе зачестувам, на страна што ми е Марија таму, тотално не можам да бидам кај било, ми умира душичката што немам со кого да ги споделам сите убави работи кои ми се случуваат. Секој ден ми е интересно таму, секој ден има нешто што се случува, ама јас и Марија сме. И толку. Си ги знаеме муабетите и работите што ги сакаме и тука завршува и немаш едноставно со кого да си споделиш.
Филип: Ден денес ми е тоа. Едноставно мало место е, луѓето кои ме интересираат, круговите кои ме интересираат, ги знам, нема каде да „киднат“ бидејќи не е дека не може да се погодиме. Можеш да излезеш и буквално да се најдеш, да седнеш со некој 15 минути, па да одиш на друго место со друг. Не се поделени луѓето, да речеме дека овие што излегуваат во „Сектор“ се дружат меѓу себе на сметка на овие што одат по концерти туку има дружба помеѓу сите и веројатно тоа е тоа што ми го прави Скопје.
Марија: Повеќе е во деталите. Јас мислам дека повеќе аксесоарот придонесува отколку самото парче облека. Можеш и нај simple да се облечеш само во црно или како и да е, и ако ставиш нешто што е поизразено го прави целиот аутфит. Кај мене на Академија моментално има некој фазон, сите во црно се носат, во контекст – егзистенцијална криза.
Не пазам од каде купувам, дали од Битпазар или е некој бренд. Нема зошто да се срамиш да купиш од Битпазар, ако ти се свиѓа парчето. Живееме во општество во кое се густира облека многу брзо. Имам и размислувано – да имам енормна сума на пари, не би дала повеќе од 2.000 евра на некое парче што ептен ми се свиѓа. И знам дека на некој тие пари што јас можам да ги „фрлам“, многу повеќе му требаат. Пре би ги собрала старите алишта и би ги донирала, отколку да се расфрлам со пари за нешто многу минливо. Баш можеш да ги користиш облеките како алатки за изразување. ОК е да инвестираш во мал црн фустан што знаеш дека ќе ти трае доживотно, ама тие се само неколку парчиња додека останатите... безврска е. Посебно со фаците со кои имам израснато –Gucci ташни, Dolce&Gabbana фармерки, не знам што...ти имаш 15 години, ќе ги надраснеш во наредни три години, безврска е да го направиш тоа. Посебно ако ги земаш парите на твоите. Кога ќе заработуваш, прави си што сакаш.
Јас имам опсесија со чорапи. Мислам дека се многу битен дел од аутфитот бидејќи мислам дека чорапата прави сè. Дали ќе ја ставиш чорапата надвор или внатре, скроз менува. И тоа е парче кое е нај – јас. Си најдов една продавница во Ултрехт, „ Monki“, имаат многу откачени дизајни на чорапи. Пред две години почнав да ги собирам и сега немам веќе каде да ги ставам. И Филип пробав да го навлечам на тоа и му купив едни откачени и му се допаднаа. А тој најчесто носи црни или бели. Многу е категоричен во врска со тоа. Ама сега почна да носи и шарени, па ми ги покажува. :) Сега моментално е опседнат со патики. Ќе прави колекција бидејќи само тоа лајкува на Инстаграм, Air Max, не знам што, и ќе правел негова колекција. Баш ме интересира што ќе направи.
Последниов пат кога бев кај Марија ми беше осми пат во Холандија. Првиот пат таму, бев фасциниран од луѓето баш поради тоа што не ги „контав“. Викав „еј, овие се “aliens” тотално, многу се интересни“. Сега на пример ги имам провалено дека се идиоти, роботчиња. Оди на работа, се враќа дома, јаде, легнува да спие, станува сабајле, иде на работа, не го интересира. И да го интересира музика, пак го интересира на многу поразличен начин од ние тука што го сфаќаме. Не е нешто што го правиш, дали фанатично, или нешто што навистина го правиш од душа, туку одат многу посувопарно. Не дека нема и таму такви луѓе ама се многу помалку.
Марија: Не ме подучувал никој за начинот на облекување. Мајка ми најнормално се облекува, татко ми сега нешто испробува, шешири и марами купува. :) Баба ми била ептен „fashionista“ кога била млада. Веројатно од неа влечам некој ген. Од неа земам сè уште и облеки а и она уште ми купува. Нема човек кој може да ми купи парче облека и да ме погоди, освен баба ми. Не се ни осмелуваат другарки за роденден зошто знаат дека ќе ми утнат. Само баба ми ме гаѓа и земам некои нејзини винтиџ парчиња. Не можам да го ставам стилот во „рамка“. Променлив ми е и многу пати изгледам многу различно според тоа како сум се чувствувала дента. Купувам различни парчиња облека и пробувам да комбинирам како што се осеќам. Имам периоди два-три месеци кога купувам нешто што ептен ми е во филм ама многу брзо „густирам“ облека во принцип. Имам некои парчиња што ги „убивам“ од носење а некои што еднаш-двапати ќе ги облечам.
И на факултет исто. Сликите на професорот не му се допаѓаа и во ред е зошто ќе се потрудам да направам подобри. Ама тоа „тапшање по рамо“ знае да те донесе во некое ниво само да стагнираш и да не се развиваш. Имав еден таков случај за време на перформанс... ми дојде едно девојче со попреченост во развој и почна да ме допира. И сега, имаш да бираш дали ќе биѓаваш човек и ќе го прекинеш перформансот за да зборуваш со неа или ќе ја задржиш професионалноста и ќе продолжиш. Знаете колку ми беше тешко, малце ме „сецна“, не дозволив да го види тоа публиката ама со 40 души околу мене јас морав да продолжам да го правам перформансот. Мајка и’ отиде ја собра после минута и пол. Тоа ми се допаѓа во перформансот дека може да ти го уништат во кој било момент.
Јас искрено повеќе се хранам од негативен респонс, повеќе ме бутка да се развивам напред. Повеќе почитувам лоша критика. Многу мразам луѓе кои ме „тапшаат“ по рамо и ми викаат дека сум најдобра. Да расчистиме, ниту сум најдобра, ниту ќе бидам најдобра затоа што сите се најдобри на свој начин. Затоа татко ми мислам дека ми е еден од најдобрите фигури бидејќи ми создава многу притисок, ме има поддржувано во „све и свашта“ ама најголемата критика ја имам примено од него. И никогаш ми нема кажано: „Еј ќерко добра си“. Никогаш. „Океј си, можеш да бидеш подобра“.
Духот на Скопје... јас зборувам од моја перцепција затоа што јас со луѓето со кои се дружам се малцинство и јас го доживувам Скопје како тоа малцинство. Кога ќе излезам од мојата ограниченост и од луѓето со кои се дружам, сум фрапирана, страв ме фаќа. Јас Скопје можам да го окарактеризирам според местата што ги знам и луѓето со кои се дружам. Не се движам по најкомерцијалните места но генерално Скопје не го познавам. Толку е сменето што мислам дека не можам да го дефинирам. Можам да го дефинирам баш според другарите на Филип, според луѓето со кои се дружам тука, според стилот на облекување, според конректно со каков тип на луѓе сум. Но поинаку, мислам дека се има изгубено многу дух.
Филип: Кај нас дали пет луѓе во тек на денот ќе видиш интересно облечени, додека во Холандија се скоро сите интересно облечени ама па не се интересни ликови. Кај нас повеќе треба да се вложиш за да извадиш добра модна комбинација, добра музика или што и да е, за разлика од странство. Едноставно работат на тоа. Се ангажираат, за разлика од странство каде што сè ти е на дофат. Мислам дека тоа менува многу. Поавтентично е кај нас кога ќе видиш некој интересно облечеш отколку во странство.
