Цикличност

Кога растев мислев дека треба да се фокусирам само на една работа што ме интересира. Така нè учела и средината, „што ќе бидеш кога ќе пораснеш“. И пред да се запишам на факултет не знаев дали сакам архитектура, книжевност или... Избрав архитектура зашто ми делуваше попрактично. Сега имам различно чувство. Сфатив дека постојано бранувам меѓу практичност и ониричност, циклично е, едно со друго си влијаат. На периоди пишувам. Без форсирање, зашто од тоа не заработувам. Едноставно е нераскинлив дел од мене.

Од дете пишувам и цртам. Моментот со керамиката е поврзан со тој визуелен порив. На почетокот имав идеја за декорирање чинии, не размислував за изработка. Потоа почнав да навлегувам сè подлабоко. Почнав да учам и да се приврзувам за процесот на работа. Комплексна е како дејност, занает, уметност, но токму тоа ме предизвикува. Жива е. Тоа што сакам сега да го правам станува сè поапстрактно. Ќе правам и функционална керамика со практична примена, но сè повеќе размислувам во некоја поетична, скулптурална и концептуална насока.

Во моментов испробувам различни насоки и медиуми кои можеби потоа ќе ги спојам во некој проект. Сакам кога откривам нови нешта и можности, тоа ми ја поттикнува креативноста и ми го раздвижува мисловниот процес. Чувствувам како да ги барам делчињата што недостасуваат од некој колаж, кој може само да се насети, но не е целосно видлив. Сакам да ја поврзувам керамиката и воопшто глината со други материјали, по структура сосема спротивни и различни. На тоа работам, да дојдам до „вистинскиот“ сублимат.

Нешто интересно што воочив за време на пандемијава е дека не само што сакам да правам различни работи, тоа ме исполнува, туку дека едноставно морам да работам на различни проекти истовремено. Тогаш сум најинспирирана и осознавам најразновиден спектар од поттикнувачки влијанија. Очигледно не можам да бидам посветена само на едно нешто. Тогаш повеќе се „губам“ и сè станува помагловито. Архитектурата, керамиката, пишувањето... меѓусебно си влијаат и се надополнуваат. Таа динамика особено ме поттикнува.

Не го сакам зборот хоби, ништо што правам или работам не е хоби. Ако не заработуваш од одредена работа, не значи дека е хоби. Туку начин на изразување. Дел од сопствениот и личен идентитет.

Кој дел од процесот на изработка на керамиката ми е омилен? Зависи за што се работи. Во секој случај морам да бидам сосема концентрирана на процесот и обликовниот момент, зашто и најмало невнимание може да биде „фатално“. Но во некои случаи токму тоа и го сакам, некоја грешка или нерамнина, сакам да ја вознемирувам совршеноста.

Најголема сатисфакција ми е кога сè ќе испадне како што сум посакувала и замислувала или кога ќе ме изненади некој неочекуван резултат. Контрадикторно, нели?

Би сакала да остварам соработка со некој „спротивставен“ свет. Посебно поврзан со звук, како Сакамото или Лори Андерсон...

Периодов ми е потребно дружење, комуникација, да разменам енергија. Затоа и сè уште не сум почнала сериозно да работам на некои идеи што ми се вртат во глава, пред сè поврзани со керамиката, чувствувам дека не дошол вистинскиот момент, но блиску е, се наближува. Во моментов имам потреба да бидам надвор, да го восприемам светот. Па така, си дадов време и простор да се наполнам со нова енергија.

Од друга страна, лани повеќе се форсирав, добро, бев во такво расположение. Знам така да ги „буцкам“ и буткам работите, да форсирам понекогаш, да ги поттикнувам. Но имам и други периоди кога едноставно препуштам сами да се одвиваат нештата, а јас да се лулам на брановите.

Најмногу енергија и сила црпам од дворот на Матка, од моќта што ја емитува самиот кањон и звуците кои ги разлева тамошната шума. Неверојатни се, можам со саати да седам и само да слушам, тоа веднаш ме пренесува во друга димензија. Од јужното море, кое пред пандемијата, секој месец го посетував. Луѓето кои се нераскинлив дел од мојот живот... Инаку и самата сум доста енергичен и динамичен човек.

Имам склоност кон симетрија. Не знам дали е професионална деформација, но сакам кога нешто е на одредена позиција и забележувам кога е изместено, на пример брош, и ми доаѓа за милиметар да го поместам, малце погоре - малце подоле... Генерално носам земјени тонови. И сино, сакам сино речиси во сите нијанси. Летно време обожавам да носам еспадрили.

Важно ми е секогаш да бидам доследна на самата себе. Ако тоа може да се вклопи во животна филозофија, но секогаш гледам првенствено да се потпрам на себеси, а потоа на другите.

На кој начин ги следам своите соништа? Па што знам, веројатно со тоа што не се откажувам.

Уметноста и модата се надополнуваат, знаат и меѓусебно да се искористуваат. И да влијаат на светот.

Секогаш ми претставувало проблем да одберам омилени работи или да се поистоветам со некој или нешто. Не дека не се случува, но веројатно поинаков е начинот. Можам во дијаметрално различни насоки да пронајдам дел од себеси. Сепак мислам дека најмногу се пронаоѓам во некоја мешавина од Џејн Биркин - Шарлот Геинсбург „френч лук“ со примеси од „југоносталгија“. Само што ми текна на еден мантил од мајка ми од крајот на 70-тите кој сè уште знам да го облечам.

Често знам да ја разиграм комбинацијата со детаљ. Да облечам маица и фармерки ама да ставам некое интересно парче накит, на пример прстен. Или црвен кармин.

Сакам комотни работи, лежерност. Сакам и риги, ме потсетуваат на море, на бродови. Ја сакам таа атмосфера, ѝ припаѓам.

Ако некој период или ден е потмурен, знам намерно да облечам некоја пожива боја. Како некој контраст, да додадеш боја и да го натераш времето, во секоја смисла, да биде поинакво.

Секогаш сум сакала да дадам некој свој белег на облеката ама не сум била преокупирана со тоа на пример да носам брендирана облека, скапи марки и сл. А сум имала по некое такво парче. Иако не ми значело на тој начин, важно ми било како тоа да стане интересен визуелен мотив.

Колку возраста влијае на изборот на гардероба? Влијае, но мислам дека изборот најмногу зависи од личноста и како таа се чувствува или како го чувствува светот. Не мора и не треба да се водиме строго по линија на возраст. Животот сепак секој го живее на различен начин, тоа се одразува и на изборот на гардероба.

Искрено не сум некоја голема „трошаџика“ на облека и слично. Најмногу сакам кога е љубов на прв поглед дефинитивно. Генерално купувам по потреба, но сепак знам да купам некое поскапо парче доколку од прва се приврзам за истото. Најмногу сепак, би платила за чевли или капут/јакна и веројатно парче накит.

Мислам дека повеќе експериментираш додека растеш, тоа се однесува и во поглед на облеката секако, испробуваш различни насоки, се бараш, се пронаоѓаш... Преминот од основно кон средно мислам дека ми беше најизразен во тој поглед. Тогаш носев некои ланчиња од спајалици, суво цвеќе во косата, врзував кожички на подебели прерамки на маици, такви некои чудни експерименти. Сè што случајно ќе најдев, гледав како да го преобразам во нешто возбудливо за носење.

Како го дефинирам стилот? Дали е вроден?... Мислам дека е комбинација. Секако дека средината и начинот на живот влијаат, но сите имаме некои вродени предиспозиции. Креативноста и преференциите се разликуваат.

Дефинитивно имам одредени парчиња кои ги чувствувам поинаку од другите. Тоа се најчесто стари работи, кои по текот на нештата сум ги наследила или случајно пронашла. Како мантилот што го спомнав пред малку. Или пак, се работи за подароци.

Облекувањето е дел од нашиот начин на поврзување и комуникација со светот. Иако не е најбитно, сепак е во голема мера поврзано со нашето постоење во дадениот момент, со нашиот карактер, личност, мисла, чувство...

Кај другите главно ја гледам целината, секогаш, но забележувам и по некој детаљ, нешто што ќе ме привлече. Сакам ноншалантност и неа баш ја забележувам. Или подобро да се каже ја доживувам. Сакам разговорни и позитивни луѓе, но не нападни. Сакам кога има суптилност во комуникацијата. Ме привлекуваат поотворени луѓе зашто јас сум малку поинтровертна.

Во моментов шетам низ неколку книги, вообичаено така влегувам од една во друга, од избор драми на Стефановски до поезијата на Будимка Поповска. „На осамениот брег на морето“ од Зоран Фериќ ја читав скоро и ми остави длабок впечаток. Сè уште ја чувствувам атмосферата развлечена низ далматинското приморје, Југославија и пост-Југославија. Потоа, „Атмосфери“ од Цумтор, навидум архитектонска книгичка, а многу повеќе од тоа. Читам и на интернет, сакам и кога споделуваат луѓе и така доаѓам во контакт со фини, нови работи.

Мојата збирка кратки раскази ја издаде „Антолог“ во 2009 г. Сакав да пренесам делчиња атмосфери, а скриената порака индиректно да се доживее, или не. Се работи за кратки дијалози замислени како „микро-драми“. Секој расказ има и свој ликовен дел, т.е. секоја драма има свој плакат на соседната страна. Пишував и некои експериментални драми, две поконкретно, од кои едната во соработка со авторка од Словенија. Интересно искуство, едната го продолжуваше напишаното од другата, па не секогаш се знаеше каде ќе нè однесе дејството.

Што ми го покрева духот? Музика, бранови, вистинските луѓе.

Ако имам магично стапче би срушила доста ствари, Скопје е значително оптоварен и натоварен со сè и сешто, премногу згради и други „тракатанци“ што едноставно треба да исчезнат. Да е ситуацијата уште подраматична, истите се и предимензионирани. Како да не постои ниту базично чувство за хуман простор и време. И сообраќајот е голем проблем, и нему дефинитивно му треба магично стапче - волја за промена. Градот плаче за растеретување, сака да дишe...

Освен Матка, која всушност е надвор од Скопје, сакам кога без некоја посебна цел се шетам низ Стара чаршија и нагоре кон Музеј на современа и Кале, од таму горе се отвораат убави погледи кон, за жал, денес видно измалтретираната наша река и поштата. Но дури и недостатоците гледани оттаму се за момент занемарливи.

Сакам да шетам и низ Тафталиџе или Козле, ги набљудувам куќите и дворовите, од нив се шири мирис на кафе и тоа навистина асоцира на дом и на Скопје некогаш. Католичка и нејзиниот двор како мало цветно јадро кое ми се „испречува“ на патот кој често го поминувам. Емотивно сум врзана за Жена Парк, паркот од моето детство, иако сега е натрупан со несоодветности. Го сакам Градскиот парк и езерцата. Сакам да шетам низ градот и да го реоткривам. Oдвреме-нaвреме, се појавуваат и свежи содржини. Тоа влева надеж. Значи дека и покрај сè, градот е жив.